Reinier adviseert nationale en internationale bedrijven
reinier.russell@russell.nl +31 20 301 55 55Paul is een zeer ervaren, creatief en vasthoudend procesadvocaat
paul.russell@russell.nl +31 20 301 55 55Landen kunnen beschermde cultuurgoederen die illegaal uit hun land zijn uitgevoerd terug eisen. Kunsthandelaren en verzamelaars kunnen onverwacht met een dergelijke claim worden geconfronteerd als zij bijvoorbeeld een kunstwerk op een veiling hebben gekocht. Blijkt dat kunstwerk inderdaad illegaal uitgevoerd te zijn, dan moet het worden afgestaan aan de betreffende staat. Is de koper te goeder trouw, dan heeft deze recht op een vergoeding.
Voor cultuurgoederen uit de Europese Unie is dit alles geregeld in de Europese richtlijn voor de teruggave van cultuurgoederen (Richtlijn 2014/60/EU). Hoe deze regeling in de praktijk werkt blijkt uit een recente zaak voor de rechtbank Gelderland.
Een kunsthandelaar had op een veiling een aantal Italiaanse schilderijen gekocht en bood deze via zijn website te koop aan. Een secretaresse herkende de schilderijen als altaarstukken die in 2002 uit de abdij Santa Maria in Silvis, een beschermd monument, in Italië gestolen waren. Op verzoek van de Italiaanse politie neemt het Nederlandse Openbaar Ministerie de twee altaarstukken in beslag. Doel hiervan is afgifte aan Italië waar men (1) verder onderzoek wil doen naar de schilderijen en (2) de schilderijen eventueel wil teruggeven aan de oorspronkelijke eigenaar.
In een kort geding tegen het OM vraagt de kunsthandelaar om teruggave van de kunstwerken. De inbeslagname is volgens hem niet nodig voor waarheidsvinding. Hij is namelijk bereid mee te werken aan een onderzoek of het inderdaad de gestolen kunstwerken betreft. Directe teruggave aan de abdij is geen reden voor inbeslagname. Als koper te goeder trouw is hij de rechthebbende op de schilderijen. Bovendien heeft hij recht op een vergoeding als hij de schilderijen moet teruggeven aan Italië. Als de kunstwerken meteen worden afgegeven aan de abdij, verliest hij dat recht.
De rechter constateert dat verder onderzoek naar de schilderijen nodig is. De eigenschappen van de te koop aangeboden kunstwerken wijken volgens de beschrijving deels af van die van de gestolen schilderijen. De inbeslagname blijft daarom gehandhaafd.
Teruggave aan de abdij is echter geen reden voor inbeslagname. Indien de schilderijen inderdaad gestolen blijken te zijn, geldt voor de teruggave binnen Europa namelijk een vaste procedure, de revindicatieprocedure. Na het authenticiteitsonderzoek moeten de schilderijen daarom terug naar de kunsthandelaar. De Italiaanse staat mag niet de schilderijen houden, ook als de schilderijen inderdaad gestolen blijken te zijn. Het Nederlandse OM moet zorgen dat ze inderdaad worden teruggegeven.
Als de schilderijen de gestolen kunstwerken blijken te zijn, moet de Italiaanse staat in Nederland een procedure aanspannen voor de teruggave ervan. De Nederlandse rechter bepaalt vervolgens wie er recht heeft op de schilderijen. Dat zal bij bewezen diefstal de abdij zijn. Dan komt vervolgens de vraag aan de orde of de kunsthandelaar recht heeft op een vergoeding. Dat is alleen het geval als deze te goeder trouw is geweest. Het OM twijfelt hieraan, aangezien de schilderijen als gestolen gemeld stonden op internet. De rechter doet hierover geen uitspraak. Dat kan ook niet in een kort geding.
Had de kunsthandelaar dit gedoe kunnen voorkomen? In het algemeen geldt dat als de koper voorafgaand aan de koop van een kunstwerk geen onderzoek doet, het voor zijn eigen risico is als hij een gestolen of vervalst werk koopt. In dit geval was het doen van onderzoek naar de herkomst echter niet goed mogelijk. Op veilingen is het namelijk niet ongebruikelijk dat kunstwerken worden geveild waarvan de naam van de verkoper niet openbaar wordt gemaakt.
Kan de koper op een veiling dan niets doen om dit te voorkomen? De koper kan voorafgaand aan de koop kijken of kunstwerken voorkomen op een nationale lijst van cultureel erfgoed of in het Art Loss Register. Bij kunstwerken van geringe waarde lijkt dit omslachtig maar het kan wel een heleboel juridische kwesties voorkomen.
Wordt uw aankoop geclaimd door een vorige eigenaar of wilt u zelf een van u gestolen kunstwerk opeisen? Wilt u weten hoe u de koop van gestolen of valse kunst kunt voorkomen? Heeft u andere vragen over het kopen en verkopen van kunst? Neem dan contact met ons op:
Het onderzoek naar roofkunst in Nederlandse musea is vrijwel afgerond. Wat zijn de resultaten en hoe kunt u als erfgenaam een claim indienen?
De Adviescommissie Bescherming Cultuurgoederen (in de wandelgangen: de Commissie-Pechtold) heeft 30 september 2019 haar advies gepresenteerd aan de Minister van Cultuur. Welke gevolgen heeft dit voor onder meer de kunsthandel, verzamelaars en stichtingen?
Op 1 juli 2016 treedt de nieuwe Erfgoedwet in werking. De wet is vooral een bundeling van bestaande wet- en regelgeving, zoals de Wet tot behoud van cultuurbezit, maar er zijn ook aanpassingen gedaan. Wat betekent de Erfgoedwet voor verzamelaars van kunst?
In his interview on “Hidden Gems – Treasured artwork adds to allure of Netherlands”, Reinier Russell talks about how artworks still reflect the spirit of the Golden Age and where they can be found.
Een nieuwe verordening van de EU verplicht iedereen die cultuurgoederen in de EU wil invoeren om over een invoervergunning te beschikken of een importeursverklaring in te dienen. Wanneer is welk document nodig? En wat zijn de gevolgen hiervan voor kunsthandelaren, galeries, veilinghuizen en verzamelaars, zowel binnen als buiten de EU?
Een Afrikaans masker dat voor 150 euro was verkocht bracht op een veiling 4,2 miljoen euro op. Konden de Franse verkopers de verkoop ongedaan maken? Hoe zou deze zaak in Nederland zijn afgelopen?
