Online platformen als bemiddelaar

Volgens de rechter treden online platformen als Airbnb, Booking.com en Prijsvrij op als bemiddelaar. Welke gevolgen heeft dit voor de platformen en de bedrijven die daarvan gebruik maken?

Ze zijn niet meer uit ons dagelijks leven weg te denken; websites als Airbnb, Prijsvrij, Deliveroo of Booking.com. Deze en andere websites functioneren feitelijk als een soort online marktplaats; zij bieden een online platform waar verkopers en kopers met elkaar in contact worden gebracht aan de hand van complexe algoritmen. In de regel ontvangen deze websites voor het verlenen van deze dienst een (kleine) vergoeding, bijvoorbeeld in de vorm van een provisie per klant of een vast maandtarief.

Vanuit juridisch perspectief roepen deze online platformen echter de nodige vragen op. Zo schreven wij eerder al over de juridische status van de Uberchauffeur. Een andere vraag betreft de juridische kwalificatie van de relatie tussen de verkoper en het online platform waarop de dienst of het product wordt aangeboden. Want waar hebben we hier nu eigenlijk mee te maken? Is er sprake van bemiddeling of juist van heel wat anders?

Het antwoord op deze vraag kan grote gevolgen hebben. Kan de verhouding tussen het online platform en de verkoper gekwalificeerd worden als een bemiddelingsovereenkomst, dan zijn zowel de website (als tussenpersoon) als de aanbieder (de opdrachtgever) namelijk aan bepaalde, dwingendrechtelijke, bepalingen gebonden. Dit kan onder meer betekenen dat de aanbieder ook een vergoeding zal moeten betalen aan de website als er niemand op het aanbod reageert. Daar staat tegenover dat de bemiddelaar (het platform) ook een zorgplicht heeft ten opzichte van de partijen tussen wie hij bemiddelt. De opdrachtgever kan het platform dus aanspreken als het deze zorgplicht schendt.

Het is dan ook geen wonder dat de kwalificatie van de relatie tussen het online platform en de verkoper de juridische gemoederen in de afgelopen jaren flink heeft bezig gehouden. In deze blog zullen wij nader ingaan op deze kwalificatie.

Wanneer is er sprake van een bemiddelingsovereenkomst?

Om van een bemiddelingsovereenkomst te kunnen spreken, moet aan drie eisen voldaan zijn:

1. Er is een overeenkomst van opdracht;
2. De opdrachtnemer handelt op basis van deze overeenkomst als tussenpersoon;
3. De opdrachtnemer is betrokken bij de totstandkoming van één of meer overeenkomst(en).

Online platformen als bemiddelaars?

De vraag of de relatie tussen het online platform en de verkoper als bemiddeling gekwalificeerd kan worden, kwam onder meer aan de orde in de door de Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Reisbranche tegen het online platform Booking.com aangespannen procedure.

De stichting stelde zich op het standpunt dat Booking.com feitelijk als een bemiddelaar voor de aanbieders van vakantieaccommodaties optrad. Daardoor was Booking.com verplicht deel te nemen aan het pensioenfonds. De stichting wees er in dit verband onder meer op dat Booking.com voor haar werkzaamheden een vergoeding van de accommodatiehouders ontvangt, de aangeboden accommodaties tegen een extra vergoeding actief promoot en de boeking afhandelt.

Booking.com was het hier niet mee eens en voerde aan dat zij bij het daadwerkelijk tot stand komen van de overeenkomst tussen de vakantiegangers en de accommodatiehouders, op het faciliteren hiervan via een volledig geautomatiseerd boekingsproces na, geen rol speelde. Van de zijde van Booking.com was – en is – slechts sprake van een paar geautomatiseerde administratieve verwerkingen via het platform. Booking.com wees erop dat zij eigenlijk niets meer was dan een ‘online prikbord’, of een doorgeefluik. Op haar online platform biedt zij potentiële vakantiegangers een aantal mogelijkheden aan, waar vakantiegangers al dan niet op in kunnen gaan. Zowel de rechtbank als het hof geven Booking.com gelijk.

De Hoge Raad oordeelt echter anders. Volgens hem is wel degelijk sprake van bemiddeling, doordat:

• com een vergoeding krijgt voor via het platform gesloten overeenkomsten;
• het bedrijfsmodel van Booking.com erop is gericht om overeenkomsten tussen accommodatiehouders en derden tot stand te brengen.

De mate waarin Booking.com al dan niet een actieve rol speelt bij de totstandkoming van deze overeenkomsten, is, zo oordeelt de Hoge Raad, niet doorslaggevend. De werkzaamheden die Booking.com in dat kader verricht hoeven niet veelomvattend te zijn.

Uit het oordeel van de Hoge Raad kan worden afgeleid dat online platformen zoals Booking.com of Airbnb, maar ook Deliveroo of Thuisbezorgd.nl, al snel als bemiddelaar zullen worden gezien. Dat wordt bevestigd door latere uitspraken. Hetzelfde pensioenfonds dat met succes Booking.com aansprak, deed dat ook bij de site Prijsvrij. Hoewel ook in dit geval de rechter constateerde dat er sprake was van bemiddeling bij reizen, was dit slechts een beperkt deel van de activiteiten van de site. Prijsvrij kon daarom niet verplicht worden zich bij het pensioenfonds voor de reisbranche aan te sluiten.

Ook Airbnb was volgens de Hoge Raad een bemiddelaar. En ook in deze zaak had dit verder geen gevolgen voor het platform. Het betrof namelijk een claim van een consument dat het platform als bemiddelaar geen dubbele bemiddelingskosten of courtage mocht vragen van zowel de aanbieder als de huurder. Bij langdurige verhuur of verkoop geldt inderdaad een verbod op dubbele courtage, maar dat verbod geldt niet voor kortdurende verhuur.

Agentuurovereenkomst?

Interessant, maar voorlopig nog theoretisch, is de vraag of de platformen als zij een overeenkomst met een aanbieder aangaan met de bedoeling voor een langere periode meerdere overeenkomsten tot stand te laten komen tussen de aanbieder en derden als agenten kunnen worden gezien. Formeel valt een dergelijke afspraak onder de wettelijke regeling voor de agentuurovereenkomst. Gezien het verzet van de platformen tegen een kwalificatie als bemiddelaar, is het echter weinig waarschijnlijk dat zij zullen claimen dat zij vallen onder de aanzienlijk striktere regeling voor agentuurovereenkomsten. Ook opdrachtgevers zullen niet geneigd zijn om aan de platformen de rechten van de handelsagent toe te kennen.

Advocaat contracten en ICT

Heeft uw bedrijf een geschil met een online platform? Of met een andere bemiddelaar of agent? Of bent u zelf agent en wilt u advies over uw rechten tegenover uw opdrachtgever? Onze specialisten zijn u graag van dienst. Neem contact met ons op: