Paul is een zeer ervaren, creatief en vasthoudend procesadvocaat
paul.russell@russell.nl +31 20 301 55 55Waarom vindt de rechtbank dat de door het Allard Piersonmuseum in bewaring gehouden kunstvoorwerpen naar Oekraïne moeten? En waarom krijgen de musea op de Krim de kunstschatten niet?
Tijdens de tentoonstelling “De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee” in het Allard Piersonmuseum in Amsterdam waren een groot aantal voorwerpen te zien uit Oekraïense musea, waaronder vier musea op de Krim. Tijdens deze tentoonstelling annexeerde Rusland de Krim.
Zowel de musea op de Krim als de staat Oekraïne claimden de uitgeleende kunstvoorwerpen. Daarom hield het Allard Pierson Museum deze in bewaring, totdat de rechter uitspraak zou doen over de vraag aan wie het museum de kunstschatten moet geven.
De rechtbank Amsterdam heeft nu een eerste knoop doorgehakt in dit ingewikkelde geschil. Het museum moet de schatten van de Krim afgeven aan Oekraïne. Daarmee is echter nog niet gezegd dat Oekraïne ook de eigenaar is. Waarom heeft de rechtbank hiertoe besloten?
De musea op de Krim stellen dat de kunstvoorwerpen naar hen terug moeten. In de bruikleenovereenkomst staat namelijk dat het museum deze aan hen zal teruggeven. Bovendien zouden de voorwerpen uit drie musea eigendom zijn van de Autonome Republiek Krim, die zich bij Rusland heeft aangesloten, en niet van de staat Oekraïne. Met betrekking tot de andere voorwerpen stellen de musea dat hun rechten als beheerder zwaarder wegen dan die van Oekraïne dat slechts “bloot eigenaar” is.
Oekraïne stelt dat de voorwerpen eigendom zijn van het Nationaal Museumfonds van Oekraïne, zoals staat in de bruikleenovereenkomst met het Allard Pierson Museum. De musea zijn niet meer dan beheerder van de voorwerpen en toen de Krim zich had losgemaakt van Oekraïne is hun de bevoegdheid tot beheer ontnomen.
Bovendien zijn de kunstvoorwerpen Oekraïens cultureel erfgoed. Dat betekent dat Oekraïne hen kan terugvorderen volgens het UNESCO-verdrag inzake onrechtmatige invoer, uitvoer of eigendomsoverdracht van cultuurgoederen, dat is opgenomen in de Nederlandse Erfgoedwet. Omdat de kunstvoorwerpen niet op tijd zijn teruggegeven zijn zij namelijk “onrechtmatig uitgevoerd”, ook al was de oorspronkelijke uitvoer wel rechtmatig. De door Oekraïne afgegeven exportvergunning is inmiddels verlopen.
De rechter hecht het meeste gewicht aan de Nederlandse Erfgoedwet, waarin de teruggave van onrechtmatig uitgevoerde kunstvoorwerpen is geregeld conform de bepalingen uit het UNESCO-verdrag.
De Krim kan de kunstschatten niet claimen op grond van het UNESCO-verdrag. De Autonome Republiek Krim is geen soevereine staat en kan daarom geen beroep doen op het verdrag dat alleen voor staten geldt. De annexatie van de Krim door Rusland is bovendien niet erkend door de VN, EU en/of Nederland.
Oekraïne kan wel een beroep doen op het UNESCO-verdrag. De kunstschatten behoorden namelijk tot het cultureel erfgoed van Oekraïne op het moment dat zij werden uitgeleend. De kunstschatten moeten daarom terug naar Oekraïne.
De Amsterdamse rechter doet hiermee géén uitspraak over de vraag wie eigenaar is van de kunstvoorwerpen. Of de staat Oekraïne de kunstschatten moet teruggeven aan de uitlenende musea op de Krim, moet verder worden uitgevochten voor de Oekraïense rechter en volgens het Oekraïense recht. Dat is geen taak voor de Nederlandse rechter, vindt de rechtbank Amsterdam. De uitspraak is daarom, zoals reeds verwacht, slechts een voorlopige uitspraak.
De staat Oekraïne moet de door het Allard Pierson gemaakte kosten voor het tijdelijk bewaren van de kunstschatten van ruim € 100.000 vergoeden. Oekraïne kan zich in dit geval niet beroepen op immuniteit van rechtsmacht.
Het Allard Pierson kan daarnaast de bruikleenovereenkomsten met de musea op de Krim ontbinden. Niemand (ook niet de musea op de Krim of het Allard Pierson Museum) kon immers de annexatie van de Krim voorzien toen de bruikleenovereenkomst werd gesloten. Door de ontbinding vervallen de verplichtingen van het Allard Pierson aan de musea op de Krim.
Het Allard Pierson Museum mag nog drie maanden wachten zodat duidelijk is of er hoger beroep zal worden aangetekend. Anders zou het museum in de onmogelijke situatie kunnen komen dat het in hoger beroep de voorwerpen moet teruggeven aan de musea op de Krim, terwijl het daarover niet meer beschikt, omdat deze al aan Oekraïne zijn gegeven. De musea op de Krim hebben al aangekondigd inderdaad in hoger beroep te zullen gaan. Wordt dus vervolgd…
Wilt u kunst uitlenen aan een museum en heeft u een sluitende uitleenovereenkomst nodig? Wilt u weten welke gevolgen internationale verdragen hebben voor uw rechten als eigenaar van kunstvoorwerpen? Of heeft u andere vragen over kunst en recht? Neem dan contact met ons op:
Vandaag heeft het Hof Amsterdam een tussenvonnis gegeven in de zaak over het Krimgoud. Wat houdt het vonnis in en welke gevolgen heeft dit voor de verdere afhandeling van deze politiek zeer gevoelige kwestie?
Mr. Paul W.L. Russell, gespecialiseerd advocaat kunst en recht, is in het programma Spitsuur van BNR Nieuwsradio ingegaan op de vraag naar wie de schatten van de Krim terug moeten. Naar Oekraïne of naar Rusland?
On Monday 4 November 2024, Russell Advocaten Russell Advocaten will host a seminar on Dutch labour law for diplomats, consular agents, and administrative staff from Embassies and Consulates in collaboration with Diplomat Magazine.
Our longstanding partner Diplomatic Magazine has interviewed our employment law and diplomatic missions expert Jan Dop on the relevance of Dutch employment law for Embassies and Consulates in the Netherlands.
In his interview on “Hidden Gems – Treasured artwork adds to allure of Netherlands”, Reinier Russell talks about how artworks still reflect the spirit of the Golden Age and where they can be found.
Een nieuwe verordening van de EU verplicht iedereen die cultuurgoederen in de EU wil invoeren om over een invoervergunning te beschikken of een importeursverklaring in te dienen. Wanneer is welk document nodig? En wat zijn de gevolgen hiervan voor kunsthandelaren, galeries, veilinghuizen en verzamelaars, zowel binnen als buiten de EU?
