Immuniteit van jurisdictie van internationale organisaties

Internationale organisaties kunnen zich beroepen op immuniteit van jurisdictie. Wat is het gevolg hiervan en wanneer is dit toegestaan?

Er zijn ongeveer 40 internationale organisaties gevestigd in Nederland. De Nederlandse staat heeft groot belang bij de aanwezigheid van deze organisaties. Om te waarborgen dat zij hun taken goed en zonder inmenging van staten kunnen uitoefenen, is aan hen immuniteit van jurisdictie toegekend. Dit houdt in dat de nationale rechter niet bevoegd is om te oordelen over een geschil waarbij een internationale organisatie partij is.

Recent heeft de Hoge Raad uitspraak gedaan in een langlopend geschil tussen twee vakbonden en het Europees Octrooibureau. De vakbonden wilden dat het octrooibureau verplicht werd om met hen te onderhandelen. Het Europees Octrooibureau dat voor de rechter was gesleept, beriep zich in de procedure op immuniteit van jurisdictie. De rechter wees dit zowel in eerste aanleg als in hoger beroep af. Hoe kon dit gebeuren?

Toegang tot de rechter

Immuniteit van jurisdictie kent zijn grenzen. In het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is vastgelegd dat iedereen toegang tot de rechter moet kunnen hebben. Het hof overwoog dat dit recht werd geschonden door het beroep op immuniteit van jurisdictie. Dit zou namelijk de vakbonden het recht op toegang tot de rechter ontzeggen.

In de rechtspraak is echter bepaald dat het recht op toegang tot de rechter niet absoluut is. De beperking van dit recht moet wel proportioneel zijn. Het mag daarom alleen als er een redelijk alternatief is voor de overheidsrechter.

De vakbonden kwam dus het recht op toegang tot de rechter toe, maar dit recht kon, indien de vakbonden een alternatief zouden hebben om hun recht te halen, worden ingeperkt door de immuniteit van jurisdictie die het Europees Octrooibureau genoot. Uiteindelijk ging de discussie daarom over de vraag of er voor de vakbonden een mogelijkheid was om hun rechten te verdedigen buiten de Nederlandse rechter om.

Redelijke alternatieve middelen

De Hoge Raad meende van wel. De werknemers, die deze vakbonden vertegenwoordigden, konden opkomen tegen de door de internationale organisatie genomen maatregelen door middel van een interne procedure. Waren zij met het resultaat daarvan ontevreden, dan konden zij in beroep gaan bij de International Labour Organisation Administrative Tribunal (ILOAT) in Genève.

Het Europees Octrooibureau mocht zich dus beroepen op immuniteit van jurisdictie. De Nederlandse rechter was niet bevoegd om te oordelen over het geschil.

Ambassades en consulaten

Internationale organisaties kunnen een beroep doen op immuniteit van jurisdictie als er een goed alternatief bestaat voor de rechtsgang bij de Nederlandse rechter. Ambassades en consulaten zullen dit doorgaans niet hebben. Zij kunnen alleen een beroep doen op immuniteit van jurisdictie als zij optreden in het kader van hun publieke functie als vertegenwoordiger van een vreemde staat. Gaat het om privaatrechtelijk optreden, zoals het sluiten van een huurcontract of het ontslag van een werknemer, dan kunnen zij zich niet beroepen op immuniteit. Een uitzondering hierop is als de staatsveiligheid in het geding komt.

Let op:

• Immuniteit van jurisdictie betekent niet dat de internationale organisatie, buitenlandse staat of diplomaat zich niet aan het nationale recht hoeft te houden. Bijvoorbeeld voor arbeidsrecht, vastgoed of contracten.
• Het niet hebben van immuniteit van jurisdictie doet niet af aan andere vormen van immuniteit. Bijvoorbeeld de onschendbaarheid van personen, gebouwen en andere eigendommen.

Meer informatie

Wilt u meer weten over immuniteit? Neem dan contact met ons op: